Film over Jodin die zich niet liet afslachten

Eleonore Hertzberger AMSTERDAM - De half-Joodse Eleonore Hertzberger verruilde het bruisende Berlijn van de jaren dertig voor Amsterdam en sloot zich daarna met haar man Eddie aan bij het verzet. Deze week gaat een documentaire over haar leven in première.

De bergschoenen die ze in 1943 droeg bij haar vlucht over de Pyreneeën, zijn nog steeds te bezichtigen in het Verzetsmuseum aan de Plantage Kerklaan. Angst heeft ze in haar leven nooit gekend, zegt ze in de documentaire die Ruud Spruit over haar leven maakte: ''Met angst bederf je alles.''

Eleonore Katz wordt in 1917 in Berlijn geboren. Haar vader is een welgestelde Joodse uitgever, haar moeder een niet-Joodse Berlijnse. Thuis komen tal van kunstenaars over de vloer, haar vader is bevriend met diverse Bauhauspioniers, zoals Laszlo Moholy-Nagy. Eleonore ontmoet Charlie Chaplin en diverse andere sterren uit de filmindustrie, ze winkelt op de chique Kurfürstendam - tot met de opkomst van Adolf Hitler een einde komt aan dat zorgeloze bestaan.

Haar klasgenote Charlotte Salomon zal in Auschwitz overlijden, een indrukwekkend oeuvre van tekeningen en schilderijen achterlatend. Buurman Kurt Gerron, destijds een befaamde Joodse acteur en regisseur, moet later in opdracht van Hitler een film maken waarin het concentratiekamp Theresienstadt wordt afgeschilderd als een gezellig vakantieoord. Zodra de film af is, worden alle medewerkers omgebracht in Auschwitz.

Als steeds meer meisjes in de klas in bruine jurken op school verschijnen, besluiten de ouders van Eleonore de ontwikkelingen niet af te wachten. Het gezin verhuist naar de Stadionweg in Amsterdam, waar vader Katz in korte tijd opnieuw een succesvol bedrijf weet op te bouwen. Tijdens een zeiltochtje met kantoorpersoneel ontmoet ze Eddie Hertzberger, zoon van een Joodse textielmagnaat en bekend autocoureur. De huwelijksreis in de Bugatti naar Marokko wordt abrupt afgebroken als Eddie wordt gemobiliseerd. Hij wordt als kapitein van de luchtafweerartillerie gelegerd bij de Weespertrekvaart, waar Eleonore een woonboot huurt. Als de eigenaar de schuit terugwil, reist Eleonore terug naar Amsterdam. Enkele uren later wordt de plek waar de woonboot lag zwaar door de Duitsers zwaar gebombardeerd. Van de Bugatti is niets meer over.

Ze gaan in Rotterdam wonen, waar ze opnieuw door het oog van de naald kruipen. Hun onderbuurman is Anton van der Waals, die uitgroeit tot één van de beruchtste verraders voor de nazi's en op wiens leven Willem Frederik Hermans zijn boek De donkere kamer van Damocles zal baseren.

In 1942, als de razzia's toenemen, vluchten Eddie en Eleonore naar Zwitserland. Daar kunnen ze veilig het einde van de oorlog afwachten, maar in plaats daarvan besluiten ze dat ze het verzet in willen. Na een tocht drie dagen en drie nachten door de Pyreneeën bereiken ze Spanje. Enkele maanden later vliegen ze naar Londen.

Dat ze nu, op 92-jarige leeftijd, kan terugblikken op haar veelbewogen leven, noemt Eleonore Hertzberger, die tegenwoordig afwisselend in Amsterdam en Berlijn woont, zelf een wonder: ''We zijn door de mazen van het net ontkomen.''

De documentaire gaat morgen om 15.00 uur in het Verzetsmuseum in première. (HENK SCHUTTEN)